Na een jaar uitproberen is de nieuwe kijkwijzer pedagogisch-didactisch handelen een feit. Op alle scholen van MosaLira wordt deze inmiddels gebruikt. De insteek? Schoolbreed werken we samen aan het beste onderwijs en de ontwikkeling van professionals is daarbij essentieel. De kijkwijzer gaat dit schooljaar 2025-2026 integraal deel uit maken van de nieuwe gesprekkencyclus.
Onderwijsadviseur Marika de Bruijn, HR-adviseur Diana Huijten, schoolleider Anouk Willems en leerkracht Michelle Gijsen delen hun ervaring en vertellen over de werking van de kijkwijzer.
De kracht van de Kijkwijzer
Binnen MosaLira is de kijkwijzer een reflectie-instrument voor groei en ontwikkeling. Dit sluit aan op onze koers en stimuleert ieders professionele ontwikkeling.
Anouk: “De tool is samen met medewerkers met verschillende functies en rollen binnen onze organisatie ontwikkeld en wordt dus echt gedragen.”
Marika: “De nieuwe kijkwijzer maakt deel uit van een groter geheel: de nieuwe gesprekkencyclus. Alle scholen zijn wettelijk verplicht het pedagogisch-didactisch handelen zichtbaar te maken, te monitoren en te blijven ontwikkelen. Bij MosaLira kiezen we hierbij nadrukkelijk voor een ontwikkelingsgerichte aanpak. Het voltooien van de nieuwe kijkwijzer is dan ook een belangrijke mijlpaal. Je opleiding en (werk)ervaring vormen een mooie basis als onderwijsprofessional, maar er is ook onderhoud nodig. Je blijft je leven lang leren. De kijkwijzer biedt scholen een instrument om onderwijsprofessionals te ondersteunen in hun ontwikkeling, zowel individueel als met het team.”
Diana: “Je wordt de beste versie van jezelf door in jezelf te investeren. Daarmee geef je ook leerlingen het beste onderwijs.”
Michelle: ’’Ik vind het mooi dat de insteek van de kijkwijzer is om te groeien. Het helpt mij om bewust stil te staan bij mijn ontwikkeling en om samen met mijn leidinggevende, IB-er, specialist en/of een MT-lid hierop te reflecteren. Zo blijven we van én met elkaar leren.’’
Reflectie en groei
De kijkwijzer is gebaseerd op drie bouwstenen: pedagogisch, didactisch en organisatorisch handelen. Op basis van die bouwstenen reflecteer je op je lessen, bijvoorbeeld door feedback te ontvangen van je leidinggevende en/of collega’s en soms ook door (samen) beeldmateriaal terug te kijken. Dit proces is altijd gericht op je ontwikkeling. De kijkwijzer is geen beoordelingstool.
Anouk: “De kijkwijzer is zeker ook gericht op het vieren van successen. Denk bijvoorbeeld aan het handelen in de klas dat goed gaat.”
Marika: “Onderwijs is terug te brengen tot drie basisprincipes: is het veilig, leren de leerlingen genoeg en krijgen zij goed les? De kijkwijzer biedt inzicht in de kwaliteit van het lesgeven en helpt dit verder te ontwikkelen.”
Diana: “Ontwikkeling begint bij bewustwording. Iedere kleine stap die je zet is al een stukje groei. De kijkwijzer stimuleert dit proces.”
Michelle: “De kijkwijzer helpt om echt gericht naar je eigen handelen te kijken. Door de drie bouwstenen krijg ik meer inzicht in wat er al goed gaat én waar ik nog in kan groeien. Vooral het voorafgaand aan het klassenbezoek invullen van de kijkwijzer en dit na afloop vergelijken met de ervaringen van de observatoren heb ik als zeer waardevol ervaren. Het samen terugkijken en bespreken zorgt voor diepere reflectie.”
Van idee naar praktijk
De kijkwijzer werd stapsgewijs ontwikkeld: een klankbordgroep selecteerde relevante onderdelen uit eerdere tools en gaf ze een heldere vorm en taal. Daarna volgden sessies met directeuren, IB’ers, mt-leden en onderwijsondersteuners. Het resultaat? Een basiskijkwijzer, waaraan elke school van MosaLira desgewenst schoolspecifieke onderdelen kan toevoegen.
Anouk: “De start van dit traject was om eerst echt een visie te ontwikkelen. Hierna hebben we bekeken welke onderdelen relevant waren en al goed werkten. Dit alles is goed afgestemd op de wetgeving.”
Marika: “We hebben deze kijkwijzer ontwikkeld vanuit een brede blik. De volgende stap is dat de kijkwijzer een serieuze plek krijgt in de gesprekkencyclus. En dan is het belangrijk dat we dit allemaal op een vergelijkbare manier gaan gebruiken. Het gaat om het grotere plaatje: niet alleen hoe een professional zich ontwikkelt, maar ook wat de ontwikkeling betekent op school- en bestuursniveau. De inzichten die hier uitkomen nemen we mee in het jaarlijkse monitorgesprek en het schooljaarplan.”
Diana: “Ook op HR-gebied biedt de kijkwijzer inzicht: welke bijscholing of professionalisering heeft een team en/of een individuele medewerker nodig?”
De kracht van ‘samen’
Marika: “De kijkwijzer werkt formatief: elke observatie is een startpunt voor verdere ontwikkeling. Van jou als persoon, maar ook van het hele team. Want een feit is: een schoolbrede aanpak is het meest effectief.”
Diana: “Het komt eigenlijk neer op It takes a village to raise a child.”
Marika: “De Vlaamse onderwijswetenschapper Sofie Sergeant draait om: It takes all children to raise a village. De school is een mini-maatschappij en we hebben iedereen nodig om een bijdrage te leveren.”
Hoe werkt het?
Tenminste twee keer per jaar kijkt de directeur, de intern begeleider, specialist en/of een mt-lid met de kijkwijzer mee in jouw groep. Na deze lesobservatie volgt er altijd een nagesprek.
Anouk: “In het nagesprek wordt er eerst uitvoerig aandacht besteed aan je eigen reflectie op je les. Het uitdiepen van zaken die al heel goed gaan, successen vieren en complimenten geven. Vervolgens reflecteert de geobserveerde terug op zijn eigen les en benoemt vaak al zaken die goed liepen en mogelijke ontwikkelkansen. Ook is er ruimte om de dialoog te voeren over keuzes die gemaakt zijn in een les. Is een item gemarkeerd als ‘niet gezien’ in de kijkwijzer, dan wil dat niet per se zeggen dat dit dus een ontwikkelkans is. Soms is een indicator ook gewoon in die les niet van toepassing. Je bespreekt vervolgens je ontwikkelkansen. Hoe je die verder gaat inoefenen, vormgeven en wie/wat je hiervoor nodig hebt etc. Dit geeft weer input voor het ontwikkelgesprek later in het schooljaar. De observator neemt deze input ook weer mee in de tweede lesobservatie. De dialoog over de lesobservatie is uitermate belangrijk. Op deze manier ontstaat er verbinding, is er ruimte om elkaar te begrijpen en blijven we vooral uit die beoordeling. Met als doel samen te zorgen voor het beste onderwijs voor onze leerlingen!”
Marika: “Observaties met de kijkwijzer kunnen spannend zijn, maar zijn eigenlijk gelijk aan wat een leerkracht bij de leerlingen doet: kijken hoe het gaat en waar nog aan gewerkt kan worden. Het is zeker de moeite waard om ruimte te maken om elkaar te observeren in de klas, het is leerzaam en waardevol. Kijk dus hoe je hier ondanks organisatorische uitdagingen ruimte voor maakt. En onthoud: ontwikkeling is een proces, het gaat niet om perfectie.”
Ontwikkelgesprek en ontwikkelportfolio
In het ontwikkelgesprek zijn de groepsbezoeken één van de bespreekpunten. Medewerkers hebben zelf de regie tijdens het ontwikkelgesprek.
Michelle: “Ik heb het werken met de kijkwijzer als zeer prettig ervaren. Voorafgaand aan de lesobservatie heb ik bewust tijd gereserveerd om de kijkwijzer zelf in te vullen. Op deze manier kon ik gericht stilstaan bij mijn eigen handelen. Tijdens het nagesprek heb ik ervaren dat er oprechte aandacht is voor wat goed ging en waar ontwikkelkansen liggen. Dit helpt mij om doelgericht met mijn ontwikkeling aan de slag te gaan. Ik merk dat ik hierdoor gerichtere keuzes maak in mijn lessen, wat een positieve uitwerking heeft op de leerlingen in mijn klas.”
Diana: “Met hulp van de kijkwijzer en de focus op je ontwikkeling kun je steeds weer de beste versie van jezelf zijn en blijf je in ontwikkeling. We zeggen niet voor niets:
MosaLira begint bij jou! Goed onderwijs begint bij goed investeren in jezelf. Daarmee geef je leerlingen het beste onderwijs en help je ook hen om de beste versie van zichzelf te worden.
