Joan van Zomeren en Jean-Pierre Giesen zijn de ‘collega’s van bestuur’. Vanuit het Rijnlands gedachtegoed geven ze richting aan MosaLira. “Als je goed vertrouwen hebt, in vakmanschap en drive, ontstaat er heel veel ruimte.”

Niet van boven, maar vanuit de organisatie geven Joan en Jean-Pierre richting aan stichting MosaLira. Met een brede blik en de toekomst scherp in het vizier. De Rijnlandse gedachte is leidend: iedereen heeft een duidelijke stem en het primaire proces staat centraal. Ofwel: het draait om het kind en de leerkracht. “Valt het even stil in het MosaLira-overleg, dan is er altijd wel iemand die roept: ‘Wie het weet, mag het zeggen, hè?’” 

Zij ziet de kernwaarden van MosaLira als ‘ankers in het handelen’. Als bestuurder én als mens – daartussen zit bij Joan geen verschil. Vertrouwen, verbinding en vakmanschap: een mooi, maar soms ook lastig rijtje. “Voor mij is vertrouwen het mooist, maar ook het moeilijkst”, vertelt ze. “Ik kan een beetje een controlfreak zijn, ik wil zeker weten dat de dingen geregeld zijn. Het loslaten dat hoort bij vertrouwen vind ik soms moeilijk.”

Jean-Pierre heeft daar minder moeite mee. “Ik heb een eindeloos vertrouwen in mensen. Als mensen iets doen wat ze leuk vinden, willen ze dat goed doen. Dus kun je ruimte geven, zodra mensen met passie en plezier naar hun werk komen en geleerd hebben voor wat ze doen.”

Voor de bestuurders betekent dat soms op hun handen zitten. “Wij hebben ook een vak geleerd en ervaring opgedaan”, zegt Jean-Pierre. “Ook wij komen met passie en plezier. Maar misschien bedenkt iemand anders, die dichter bij het probleem staat, wel een betere oplossing. Onze toegevoegde waarde zit daarom vooral in het inspireren en verbinden van mensen. Die en die heeft een goed verhaal, ga eens praten. Doe je ding!” Joan: “Je verleidt mensen door ze te stimuleren en ruimte te geven. Door ze te vragen zelf na te denken en zo het accent te leggen op vertrouwen, op de vakkennis die er is. Je hebt wat te vertellen.” 

Samen koers bepalen

“We beslissen niet met een paar mensen wat de koers voor velen wordt”, zegt Joan. “Nee, dat doen we samen.” Voor Joan en Jean-Pierre is dat het kader waarbinnen ze willen werken. Jean-Pierre: “Als je goed vertrouwen hebt, in vakmanschap en drive, ontstaat er heel veel ruimte. Inspireer, ga het uitzoeken, pak het op. Wij gaan het niet zeggen.” Dat geldt voor alle niveaus, legt Joan uit. “Het zijn parallelle processen. Wat in de klas gebeurt, gebeurt ook in het team. Je voelt je gesteund, wordt door de directeur gezien. Wij op onze beurt zijn er weer voor die directeur, als die ‘s avonds om 8 uur de laptop dichtklapt en denkt: ‘hoe gaat het eigenlijk met mij?’ En de Raad van Toezicht doet dat weer bij ons.” 

Jean-Pierre: “Wij nemen uiteindelijk de beslissingen die de organisatie in totaliteit aangaan. Van ons mag je verwachten dat we de lange termijn scherp in het vizier hebben. Dat we breed kijken. We luisteren, zorgen dat we mensen gehoord hebben. Maar dat betekent niet dat de meeste stemmen gelden. Of dat wie het hardst schreeuwt, gelijk krijgt.” Besturen is immers ook een vak. En soms kunnen juist de onverwachte functies ontzettend veel informatie geven. Joan: “Een conciërge in de GMR, die weet veel! Zo iemand kan ook kijken op momenten dat anderen dat niet doen. Die ziet hoe ouders binnenkomen en kinderen weggaan, hij heeft al die bestuurders zien komen en gaan. Dat is een bron van informatie.” 

Vrijheid en verantwoordelijkheid

Je kunt, wil ze maar zeggen, binnen MosaLira in elke functie echt je bijdrage leveren. Jean-Pierre is het met haar eens. “Op één van onze scholen is er nooit één opmerking over de schoonmaak. Gewoon, omdat de schoonmaakster onderdeel is geworden van het team. Ze werkt weliswaar bij een andere firma, maar ze is onderdeel van de school. Ze voelt zich medeverantwoordelijk voor het grotere geheel. Voor mij is dat de kern: mensen betrekken vanuit hun kracht en vakmanschap.”

Zo geven Joan en Jean-Pierre collega’s veel ruimte om zelf invulling te geven aan het vak en uitdagingen op te lossen. Strikte regels zijn er alleen als het echt niet anders kan. Joan: “Drie keer per dag handgel? Een leerkracht weet zelf wel hoe vaak zijn leerlingen in de toiletten komen!” Jean-Pierre: “Voor ouders is de leerkracht ook het aanspreekpunt, de belangrijkste persoon in de organisatie om te kennen. Die heeft de vrijheid om op de behoefte van je kind in te spelen. En het kind moet gewoon veel aandacht krijgen.”

De wil om stappen te zetten

Niet iedereen vindt het prettig om die vrijheid te nemen, hebben ze de afgelopen jaren gemerkt. “Je moet je ervan bewust zijn dat mensen niet zomaar van links naar rechts schuiven”, zegt Jean-Pierre. “Dat is een proces van jaren. Sommigen zijn meteen enthousiast. Die herkennen wat je zegt en willen dat zelf ook graag met hun team. Anderen moeten heel erg wennen. Dat is ook niet gek: als je gewend bent om te doen wat een ander zegt, kun je het niet van vandaag op morgen zelf bedenken. Daar moet je stappen in zetten.”

Bovendien lag er een erfenis. Jean-Pierre: “Mensen moesten aan ons wennen. We waren het snel eens over de aanpak en de visie. Maar dat betekent niet dat iedereen daar ook de consequenties al van overzag. Het is belangrijk om ook in die signalen energie te steken.” Joan, lachend: “En valt het even stil in het MosaLira-overleg, dan is er altijd wel iemand die roept: ‘wie het weet mag het zeggen, hè?’”

Het bijzondere aan MosaLira vinden de collega’s van bestuur dat de organisatie zo’n enorme wil heeft om ontwikkelingen op te pakken en vorm te geven. Dat zijn ze nog niet vaak tegengekomen. Jean-Pierre: “Als ik de rekeningen van Bol.com zie langskomen… er wordt veel kennis vergaard!” Joan lacht: “Blijken het allemaal telefoonhoesjes te zijn.” Toch kleeft aan dat enthousiasme ook het risico te hard van stapel te lopen. Daarvan zijn ze zich wel bewust. Jean-Pierre: “We stellen ons ook kwetsbaar op. We proberen onszelf te zijn en een grapje te maken. Te zeggen dat we het soms ook niet weten.”

Saamhorigheid

Neem afgelopen voorjaar: bij de uitbraak van COVID-19 weet niemand wat de volgende stap is. In de groepsapp met directeuren worden op tijd van niks alle meningen verzameld en besluiten genomen. De bereidwilligheid is groot, op de scholen werkt iedereen hard. Jean-Pierre: “Wat een kracht in de sector! Hoe ouders leerkrachten zijn gaan ondersteunen. Hoe trots ze op ze zijn, hoe blij ze met ze zijn!” De saamhorigheid is hartverwarmend. “Ik heb ontroering gevoeld voor hoe snel dingen opgepakt konden worden”, vertelt Joan. “Dat heb ik nog nooit in die mate meegemaakt. Er liepen duizenden onzichtbare lijntjes door de stad: met familie, vrienden, kennissen. Heel bijzonder.”

Gelukkig staan ze op dat soort momenten niet alleen. Joan: “We kunnen bij elkaar te rade gaan, even toetsen. Ik vind het goud om dat zo samen te mogen doen.” Zij is, zoals ze zelf zegt, ‘soms een hittepetit’, hij is altijd positief. Dat houdt elkaar in balans. “Ik kan me druk maken”, zegt Joan. “Dan zegt Jean-Pierre: ‘kump good. Maak je niet druk!’ Dat werkt.” Jean-Pierre: “Andersom kun jij ook zeggen: ‘dat moeten we morgen toch even oppakken.’ Dat is fantastisch, met zijn tweeën. Je vult elkaar aan. Ik hoor vaak terug dat mensen dat zien. Er zit geen licht tussen, dat merken mensen. Wij zijn niet bezig met onze samenwerking, wij zijn bezig met het geheel en de organisatie.”

Werken aan professionaliteit

Hoe de organisatie er in de toekomst uit zal zien? Jean-Pierre: “We kunnen nog veel meer van elkaar leren. Door echt de verbinding aan te gaan, ook de moeilijke dingen met elkaar te delen. De breedte te zoeken. Dat gaat bij sommige scholen vanzelf, bij andere niet.” Joan vult aan: “Op alle niveau’s kom je mensen tegen die denken: ‘ik doe de deur van mijn klas dicht en dit is mijn koninkrijk’. Maar dat betekent vaak niet dat die mensen een ander niet willen helpen!” Joan en Jean-Pierre proberen vakmanschap daarom steeds vaker samen te brengen. Bijvoorbeeld in de leernetwerken, waar medewerkers ervaringen delen en kennis opdoen rondom thema’s als hoogbegaafdheid, muziek of kindercoaching.

“Onze mensen zien de weerspiegeling van de maatschappij hun school binnenkomen. Ze merken welke bewegingen gaande zijn. Dat weten ze ook goed te benoemen. Ook dat is professionaliteit: ben je in staat daarop in te spelen?” Het gaat best goed in Nederland, vinden ze. Maar de situatie is gespannen. Begrijpend lezen gaat achteruit, steeds meer docenten kampen met een burn-out. “Je hebt als leerkracht weinig vrijheid”, ziet Joan. “Je bent gebonden aan plaats en tijd. Dan verdien je, als leerkracht en als directeur, genoeg tijd om je goed voor te bereiden, om te werken aan je professionaliteit.”

Vertrouwen in de toekomst

Uiteindelijk moeten mensen de verandering zien en ervaren. Wat heeft de wijk rondom hun school nodig? Zien ze dat? Kunnen ze daarop inspelen? Voelen ze zich vrij om daarop in te spelen? De collega’s van bestuur werken daarbij als een hitteschild tegen koerswijzigingen vanuit Den Haag. “We doen niet alleen maar wat een ander vraagt”, zegt Joan. “We wijzen gemotiveerd af: dit past wel, dit past niet bij ons. Het is heel belangrijk om daar scherp op te zijn. Ook de directeuren hebben die rol.”

De toekomst zien Joan en Jean-Pierre, ondanks hobbels als het lerarentekort en de financiële druk, met vertrouwen tegemoet. Als ze kijken naar de visie van de gemeente Maastricht en de verschillende partners met wie ze samenwerken, liggen er nog genoeg klussen te wachten om mee aan de slag te gaan. “Verbinden, schotjes afbreken”, zegt Jean-Pierre. “Samenwerken met partners daarbuiten en andere onderwijsinstellingen of -besturen. Dat zijn leuke klussen. Er zijn al een heleboel zaadjes geplant. Je ziet ze nog niet, maar die gáán omhoog schieten. En wij zijn best bereid om af en toe een kontje te geven!”